مکتبة الروضة الحیدریة
|
| |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | قرن ۴ق |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | نجف |
| نام‌های دیگر | مکتبة الروضة الحیدریة • الخزانة الغرویة • مکتبة الصحن العلوی • المکتبة العلویة • المکتبة الحیدریة |
| مشخصات | |
| مساحت | سه طبقه |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | نسخ خطی • سالن مطالعه |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۴۲۶ق |
| وبگاه | |
مَکْتَبَة الرّوضَة الحیدریّة (کتابخانه حرم امام علی(ع)) یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین کتابخانه‌های شهر نجف است که در صحن حرم امیرالمؤمنین(ع) قرار دارد. این کتابخانه که به نام‌های دیگر نیز شهرت دارد، از گذشته محل نگهداری کتاب‌های نادر و نسخه‌های خطی از نویسندگان و بزرگان بوده و طی قرون متمادی دچار آسیب و از بین‌رفتن کتب شد. این کتابخانه پس از حکومت صدام به دستور آیت‌الله سیستانی احیا و بازگشایی شد. امروزه کتابخانه حیدریه دارای امکانات و بخش‌های متعددی است.
تاریخچه
درباره سال تأسیس یا بنیان‌گذار آن اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که به قرن چهارم و دوره آل بویه می‌رسد؛ زیرا عضدالدوله دیلمی (متوفای ۳۷۲ق) به این کتابخانه عنایت داشته و کتب فراوانی در آن وقف کرده است. این کتابخانه بعد از آتش‌سوزی در حرم به سال ۷۵۵ق دچار آسیب جدی شد و بخش مهمی از کتابخانه از جمله سه نسخه قرآن کریم به خط امام علی(ع) طعمه حریق شد. سید صدرالدین آوی از دانشمندان قرن هشتم هجری به کمک فخرالمحققین، کتابخانه را تجدید بنا کرده و در سال (۷۶۰ق) نام «الخزانة العلویة» را بر آن نهادند. آوی وصیت کرد پس از مرگش نیز ثلث اموالش را صرف خرید کتاب برای این کتابخانه نمایند.
دیگر نام‌ها
کتابخانه حرم امام علی(ع) در طول تاریخ، به نام‌های بسیاری مشهور بوده است:
- اَلْخَزانَةُ الْغَرَویّة
- مَکْتَبَةُ الصّحنِ الْعَلَوی
- اَلْمَکْتَبَةُ الْعَلَویّة
- اَلْمَکْتَبَةُ الْحیْدَریّة.
ویژگی‌ها
این کتابخانه در گذشته، حاوی کتاب‌ها و نسخه‌های خطی فراوانی بود که اکثر آن‌ها با خط خود نویسنده کتاب، تدوین شده بودند. بسیاری از نسخه‌های کمیاب و ارزشمند هم از خزانه امرا، پادشاهان و افراد سرشناس دولتی با جلدهای طلاکوب و ورق‌های اعلا به آنجا انتقال داد شده بود.
از آنجا که این کتابخانه در جوار حرم قرار داشته و مدارس علمیه‌ای در حرم و اطرافش بوده است، طلاب غیرعراقی‌ای که برای تحصیل به نجف می‌آمدند، کتاب‌های نفیسی با خود به همراه می‌آوردند و هنگام بازگشت به وطنشان، آن‌ها را به کتابخانه هدیه می‌کردند که خود به تنوع و غنای کتابخانه کمک کرده است.
ابن عنبه نقل می‌کند که سه نسخه از قرآن کریم به خط امام علی(ع) در این کتابخانه وجود داشته است.
شیخ علی حزین گیلانی در کتاب السوائح که آن را در سال (متوفای ۱۱۵۴ق) تألیف کرده، می‌نویسد: «در این کتابخانه، کتاب‌های اوائل و اواخر گردآوری شده و از هر موضوعی کتابی در آن یافت می‌شود و بر شمردن این کتاب‌ها بسی دشوار است.»
از آنجا که کتابخانه به نام حضرت علی(ع) است، حدود ۲۰۰۰ کتاب اختصاصی از گذشته تا امروز درباره امام علی(ع) در این کتابخانه وجود دارد که پیرامون زندگانی، سیره و اصحاب امیرالمؤمنین(ع) است.
همچنین درباره ارزش و اعتبار کتابخانه حیدریه، کتاب‌ها و مقالات بسیاری از دانشمندان به یادگار مانده است، از جمله:
- «خزانة کتب الامام علی(ع)» نوشته کاظم الدجیلی
- «وصف خزانة کتب الامیر(ع)» مجله لغة العرب ۱۹۱۴م.
- «خزائن الکتب القدیمة فی العراق» نوشته کورکیس عوّاد.
بازسازی
کتابخانه علوی پس از سقوط رژیم بعث، به دستور آیت‌الله سیستانی و اهتمام تولیت حرم و شیخ فارس الحسون در سال ۱۴۲۶ق بازسازی و در چهارشنبه ۲۰ جمادی‌الثانی مصادف با سالروز ولادت فاطمه زهرا(س) افتتاح گردید. مکان کتابخانه در انتهای ضلع شمالی حرم (جنب ضلع غربی) است. در این مکان، ساختمانی سه طبقه قرار دارد که کتابخانه در طبقه اول و دوم آن قرار دارد. درِ ورودی کتابخانه در ضلع شمالی دیوار خارجی صحن واقع شده و کتیبه‌ای از جنس کاشی در سر درِ ورودی آن به چشم می‌خورد که جمله «مکتبة الروضة الحیدریة. تَمَّ اعادَةُ تأسیسِها عام ۱۴۲۶ق» بر روی آن نقش بسته است.
بخش‌های کتابخانه
در طبقه اول کتابخانه، سالن مطالعه آقایان قرار دارد که قفسه‌های کتاب در آن به صورت دقیقی فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی شده است. جنب این تالار، اتاق فهرست‌نویسی است و در کنار آن، کتابخانه تخصصی امام علی(ع) قرار دارد. بخش مدیریت کتابخانه نیز در همین طبقه واقع است.
طبقه دوم نیز به دو سالن تقسیم شده که در تالار نخست، کتابخانه صوتی و تصویری قرار دارد و در آن، تعداد بسیار زیادی لوح فشرده صوتی و تصویری نگهداری می‌شود. در همین سالن، مدیریت بخش اینترنت کتابخانه و بخش تایپ کتاب‌های منتشر شده توسط حرم قرار دارد. تالار دوم هم مخصوص مطالعه بانوان بوده و کتب آن همانند کتاب‌های تالار مطالعه آقایان دارای فهرست و طبقه‌بندی است. جنب این دو تالار، اتاق صحافی و مرمت کتاب‌های آسیب دیده قرار دارد.
بخش‌های واحد استنساخ و ترمیم کتب قدیمی و واحد صوتی و تصویری از دیگر فعالیت‌های کتابخانه بوده و وب‌سایت کتابخانه نیز از خدمات مکتبة الحیدریة به‌شمار می‌آید که تعداد زیادی کتب در آن به‌صورت Pdf قابل دسترسی است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۹.
- ↑ انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق، ۱۳۷۳ش.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، سایت مکتبة الروضة الحیدریة.
- ↑ ، سایت مکتبة الروضة الحیدریة.
- ↑ انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق، ۱۳۷۳ش.
- ↑ آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ۱۹۸۶م، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ انصاری قمی، موقوفات ایرانیان در عراق، ۱۳۷۳ش.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ ، سایت کتابخانه حرم امام علی(ع).
منابع
- انصاری قمی، محمدرضا، موقوفات ایرانیان در عراق، وقف میراث جاویدان، بهار ۱۳۷۳ش، شماره ۵.
- آل محبوبه، جعفربن باقر، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۹۸۶م.
- علوی، سیداحمد (گردآوری)، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، قم، معروف، ۱۳۸۹ش.
- کتابخانه حرم مطهر علوی، پایگاه رسمی آستان قدس علوی، تاریخ بازدید: ۲۰ آبان ۱۳۹۹ش.
- تاریخ مکتبة الروضة الحیدریة، سایت مکتبة الروضة الحیدریة، تاریخ بازدید: ۲۰ آبان ۱۳۹۹ش.